چهل حدیث درباره يتيمان
١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
خیرُبُیوتِكُم بَیتٌ فیهِ یَتیمٌ مُكَرَّمٌ.
بهترین خانه‌های شما خانه‌ایست كه در آن طفل یتیمی مورد مهر و عطوفت قرار بگیرد. (مواعظ عددیّه، ص ١٩)
٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
اَلله اَلله فی الأَیتامِ! فلا تَغُبّوا اَفواهَهُم و لایَضیعُوا بِحضَرِتَكُم.
از خدا بترسید و دربارة ایتام، خدا را شاهد و ناظر بگیرید! مبادا آن‌ها گاهی سیر و گاهی گرسنه بمانند و در جمع شما حقّشان ضایع و پایمال گردد. (نهج‌البلاغه، (وصیت)نامه ص ٤٧)
٣ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
مِنْ أفضَلِ البِرِّبِرُّ الأَیتامِ.
یكی از والاترین مراتب نیكوكاری لطف و اِحسان نسبت به یتیمان است. (فهرست غرر، ص ٤٣١)
٤ـ «حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها»:
فَرَض اللهُ مُجانَبَةَ أَكِل اَموالِ الیَتامی اجارةً مِنَ الظُّلم.
خداوند خوردن مال یتیمان را حرام فرمود تا حقوق آنان از ظلم و تعدّی محفوظ بماند. (بحار، ج ٧٩، ص ٢٦٨)
٥ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
اِنّ الیَتیمَ اِذا بَكی اِهتَزَّ لِبُكائِهِ عَرشُ الرَّحمنِ!
وقتی یتیم گریه می‌كند عرش خدای رحمن به لرزه درمی‌آید! (لئالی الأخبار، ج ٣، ص ١٨١)
٦ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
اِرحَموا الأرْمَلَةَ وَ الیَتیمَ.
نسبت به بیوه‌زنان و یتیمان دلرحم و مهربان باشید. (تحف‌العقول، ص ١٤٧)
٧ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
كُن لِلیَتیمِ كَالأَبِ الرَّحیمِ وَ اَعلَمْ اَنّكَ تَزرَعُ كذلِكَ تَحصُدُ.
نسبت به یتیم مانند یک پدر عطوف و مهربان باش و بدان که تو امروز (هرچه) می‌کاری (فردا) آن را درو خواهی کرد. (بحار، ج ٧٧، ص ١٧١)
٨ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:
إنّ لِلیَتیمِ حقّاً.
مسلّماً یتیم، حق و حقوقی دارد. (ثواب‌الاعمال، ص ٤٤٤)
٩ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
مَن حَفِظَ یتیماً حَفِظَهُ الله.
هر کس از یتیمی حفاظت و نگهداری کند خداوند حافظ و نگهبان او خواهد بود. (لئالی‌الاخبار، ج ٣، ص ١٨١)
١٠ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
اِتّقوا الله فی‌الضَّعیفین النساءُ و الیتیم.
دربارة این دو ضعیفُ البُنْیه خدا را شاهد و ناظر بدانید: یکی زنان و دیگر یتیمان. (خصال، ج ١، ص ١٠)
١١ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:
إنْ كانَ المُعَزیّ یتیماً فَامسَحْ یَدَیْكَ عَلی رَأسِه.
اگر صاحب عزا شخص یتیم داغدیده باشد تو با دو دست عطوفت و نوازشگر خود بر سر او بِکِش. (کتاب‌الحدیث، ج ٣، ص ٣٩٩)
١٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
مَن رَعَی الاَیتامَ رُعِیَ فی بَنیهِ.
کسی که حقوق یتیمان را مراعات کند حقوق فرزاندان او نیز مراعات خواهد شد. (فهرست غرر، ص ٤٣١)
١٣ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
ما مِن عَبدٍ یَمَسحُ یَدهُ علی رأسِ یتیمٍ رحمةً لَهُ اِلاّ اَعطاهُ اللهُ بِكُلِّ شَعرةٍ نوراً یَومَ القِیامةِ.
هر کس بر سر یتیمی دست ترحم و عطوفت بِکِشد خداوند به تعداد هر مویی (که دست بر آن بگذرد) نوری در قیامت به او عطا خواهد فرمود. (وسائل، ج ١٥، ص ١١١)
١٤ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
مَن كفی یتیماً فی نَفَقتِهِ بِمالِه حتّی یَستَغنی وَجَبت لَهُ الجَنّةُ اَلبتّة.
کسی که نفقة یتیمی را با مال خود سرپرستی کند تا به حدّ بی‌نیازی برسد بدون تردید بهشت برای او واجب می‌گردد. (وسائل، ج ١١، ص ٥٦٠)
١٥ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
انَا و كافِلُ الیَتیمِ كَهاتَینِ فی‌الجَنَّةِ اِذا اتَّقَی الله عزَّوجَلَّ (و اَشارَ بِالسَّبّابَةِ وَ الوُسطی)
من (فردا) با سرپرست یتیم ـ مشروط به تقوا و پرهیزکاری ـ در بهشت (مانند دو انگشت سبّابه و میانه) در کنار هم خواهیم بود. (تفسیر نورالثقلین، ج ٥، ص ٥٩٧)
١٦ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:
مَن اَنكَرَ مَنكُم قَساوَةَ قَلبِه فَلیُدْنِ یَتیماً فَلْیُلاطِفْهُ وَلْیَمسَحْ رأسَهُ یَلینُ قَلبُهُ بِإذنِ الله.
هر گاه یكی از شما در خود احساس قساوت و سنگدلی كرد طفل یتیمی را نوازش كند و دست عطوفت بر سر او بكشد به یاری خدا دلش نرم و مهربان می‌گردد. (وسائل، ج ١٥، ص ١١١)
١٧ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
أحَسِنوا فی عَقِبِ غَیرِكُم تُحسَنوا فی عَقِبِكُم.
با نسل و بازماندگان دیگران به نیكی رفتار كنید تا با نسل و بازماندگان شما نیز به نیكی رفتار نمایند. (بحار، ج ٧٥، ص ١٣)
١٨ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
إنّ فی‌الجنّةِ داراً یُقالُ لَها «دارُالفَرَحِ» لایَدخُلُها اِلاّ مَن فَرَّحَ یَتامَی المُؤمِنین.
بهشت خانه‌سرایی دارد به نام «دارالفَرح» (خانة شادی)، تنها کسانی وارد آنجا می‌شوند که ایتام مؤمنین را شاد و خُرّم کرده باشند. (نهج‌الفصاحه، ج ١، ص ١٧٥)
١٩ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
ظَلْم الیَتامی والاَیامی یَنزِلُ النِّقَمَ و یَسلُبُ النِّعَمَ أَهلَها.
ظلم و ستم به یتیمان و زنان بی‌شوهر و بی‌سرپرست باعث نزول عذاب و نقمت و سلب و زوال نعمت از صاحبانش می‌گردد. (فهرست غرر، ص ٤٣١)
٢٠ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
اَدِّبِ الیَتیمَ مِمّا تُؤَدِّبُ بِهِ وَلَدكَ.
طفل یتیم را مانند فرزند خودت به طور یکسان تربیت و ادب کن. (وسائل، ج ١٥، ص ١٩٧)
٢١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
مَن كَفَل یتیماً مِن المُسلِمینَ فَاَدخَلَهُ فی طَعامِهِ و شَرابِهِ أدخَلَهُ اللهُ الجَنّة اَلبتّةَ الاّ أَن یَعمَلَ ذَنباً لایُغفَر.
کسی که سرپرستی یتیم مسلمانی را تکفّل کند و در کنار سفرة خود در خورد و خوراکش همراه نماید مسلّماً خدا او را در زمرة بهشتیان قرار خواهد داد مگر گناه غیرقابل گذشتی مرتکب گردد. (مستدرک قدیم، ج ١، ص ١٤٨)
٢٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
بِروّا ایتامَكُم وَ واسُوا فُقراءَكُم وَارْفِقوا بِضُعفائِكُم.
به ایتام خود نیکی کنید، فقرا و تهیدستان را مواسات نمایید و نسبت به افراد ضعیف و ناتوان رئوف و مهربان باشید. (فهرست غرر، ص ٤٣١)
٢٣ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:
اربَعُ مَن كُنَّ فیهِ بنی‌اللهُ لَهُ بیتاً فی‌الجَنَّة: مَن آوی الیَتیمَ و رَحِم‌الضَعیفَ وَ أَشفَقَ علی والدَیه و رَفِقَ بِمملوكِه.
چهار خصلت در هر کس باشد خداوند در بهشت برایش منزلگاه بنا می‌کند: کسی که یتیمی را سرپرستی کند، بر افراد ضعیف و ناتوان تَرَحُّم و مهربانی نماید، به والدین خود مهر بورزد و با زیردستانش نرم‌خو و باعطوفت باشد. (ثواب‌الاعمال، ص ٢٩٨)
٢٤ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
تَحنَّنوا علی اَیتامِ النّاسِ یُتَحنَّنْ علی ایتامِكُم.
بر یتیمان مردمان تَرحّم کنید تا بر یتیمان شما ترحم نمایند. (دُرج‌گهر، ص ٤٥)
٢٥ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
مَن أقْعَدَ الیَتمَ عَلی خِوانهِ وَ یَمسَحُ رأسَهُ یَلینُ قَلبُه.
کسی که یتیمی را بر سفرة خود بنشاند ـ و دست نوازش بر سرِ او بِکِشد دلش نرم و مهربان می‌گردد. (سفینه، ج ٢، ص ٧٣١)
٢٦ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
حَثَّ اللهَ عزّوجَلّ علی بِرِّ الیتامی لاِنْقطاعِهِم عَن آبائهم فَمَن صانَهُم صانَهُ اللهُ و مَن اَكرَمَهُم اَكرَمهُ الله.
خدای تبارک و تعالی آن همه سفارش و تأکید دربارة نیکی به یتیمان فرموده به خاطر فقدان پدران آن‌ها است. کسی که حقوق آن‌ها را مراعات کند و آنان را گرامی بدارد خداوند نیز وی را (در پناه خود) مصون و گرامی خواهد داشت. (بحار، ج ٧٥، ص ١٢)
٢٧ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
مَن أَصبَح لایَنوی ظُلمَ أحدٍ غَفَراللهُ لَهُ ما أَذنَب ذلِكَ اَلیَومَ ما لَمْ یَسفِكْ دماً أَو یأكُلْ مالَ یتیمٍ حراماً.
کسی که روز خود را آغاز کند و نیّت ظلم و تعدّی به کسی نداشته باشد تا زمانی که خون کسی را به ناحق نریخته و مال یتیمی را به حرام نخورده باشد خداوند گناهان آن روز او را می‌آمرزد. (بحار، ج ٧٥، ص ٣٢٤)
٢٨ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:
اِیّاكُم وَ اَموالَ الیَتامی! لاتُعَرَّضوالَها ولاتُلَبَّسوابها.
هان! برحذر باشید! و از اموال یتیمان شدیداً بپرهیزید. به آن‌ها تعرض نکنید و خود را بدان گرفتار و آلوده ننمایید. (بحار، ج ٧٥، ص ٥)
٢٩ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:
بِئسَ القوتُ اَكْلُ مالِ الأَیتام!
به راستی که خوردن مال یتیمان چه بد خوراك و چه طعام نامیمونی است! (فهرست غرر، ص ٤٣١)
٣٠ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:
إنّ أَیسَرَ مایَدخُلُ بِهِ العبدُ النارَ، مَن أَكَلَ مِن مالِ الیَتیمِ دِرهماً!
كمترین چیزی كه بنده را داخل آتش دوزخ می‌كند (تنها) خوردن یك درهم (واحد پول) مال یتیمان است! (بحار، ج ٧٥، ص ١٠)
٣١ـ امام موسی‌بن‌جعفر(ع):
مَن أَكَلَ مِن مالِ الیَتیمِ دِرهماً واحداً ظُلماً مِن غَیرِ حَقّ یُخلِدُهُ اللهُ فی‌النّار.
كسی كه تنها یك درهم (واحد پول) ظالمانه و به ناحق مال یتیمی را بخورد خداوند جای او را آتش دوزخ جاودانه خواهد نمود. (بحار، ج ٧٥، ص ٥)
٣٢ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:
اِتَّقوُا اللهَ و لایَعرِضُ احدُكُمْ لِمالِ اِلیَتیمِ فَإِنَّ اللهَ جَلّ ثناؤُهُ یَلی حسابَهُ بِنَفسِهِ مَغفوراً لَهُ اَوُ معذَّباً.
از خدا بترسید و أحدی متعرض اموال طفل یتیم نشود که خدای باعظمت، خود مستقیماً به حساب او رسیدگی می‌کند خواه اهل نجات و آمرزش باشد یا سزاوار کیفر و عذاب. (بحار، ج ٧٥، ص ٥)
٣٣ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:
إنَّ اللهَ عزَّوجَلَّ وَعَدَ فی اَكلِ مالِ الیَتیمِ عُقوبَتَین: «عُقوبَةٌ فی‌الدّنیا وَ عُقوبَةٌ فی الآخرة.
خداوند دربارة خوردن مال یتیمان دو کیفر مقرّر فرموده: یک کیفر دنیوی و یک کیفر اُخروی. (هم در دنیا عذاب خواهد داشت و هم در آخرت) (بحار، ج ٧٩، ص ٢٦٩)
٣٤ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:
مَن حَوَّلَ مالَ الیَتیمِ أَو أَقرَضَ شَیئاً مِنْهُ كانَ ضامناً بِجمیعهِ وَ كانَ عَلَیهِ زَكاتُهُ دونَ الیَتیم.
هر کس در مال یتیم دخل و تصرف کند و یا از آن به کسی قرض بدهد تمامی آن مال را ضامن است و زکات و حقوق واجبة آن به گردن خود او خواهد بود نه به شخص یتیم. (بحار، ج ٧٥، ص ٥)
٣٥ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:
مَنِ اتَّجرَ بِمالِ الیَتیمِ فَرَبِحَ كانَ لِلیَتیمِ، والخُسرانُ علَی التّاجر.
هر کس با مال یتیم کسب و تجارت کند هر چه سود کند (تماماً) مال یتیم است و هر چه زیان کند از مال خودِ کاسب خواهد بود. (بحار، ج ٧٥، ص ٥)
٣٦ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
ظُلْمُ الیِتَامی و الإمآءِ یُنزِلُ النِّقَمَ وَ یَسلُبُ النِّعَمَ أَهلَها.
ستم به یتیمان و زیردستان باعث نزول بلاها است و بر باد دادن نعمت‌ها از صاحبان آن‌ها می‌گردد. (فهرست غرر، ص ٤٣١)
٣٧ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
اَربعُ حَقٌّ عَلی الله أَن لایُدخِلَهُمُ الجنَّةَ، وَلا یُذِیقَهُمْ نَعیَمها: مُدمِنُ الخَمرِ و آكِلُ الرِّبا و آكِلُ مالِ الیَتیمِ بِغَیرِ حَقِّ و العاقُّ لِوالِدَیه.
حقّا که خداوند متعال این چهار نفر را داخل بهشت نکند و از نعیم نعمت‌هایش آن‌ها را نچشاند: آدم شرابخوار، آدم رباخوار، آن کس که به ناحق مال یتیم را می‌خورد و دیگر عاق والدین. (نهج‌الفصاحه، ج ١، ص ٤٩)
٣٨ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:
إنَّ أَكْلَ مالِ الیَتیمِ مِنَ الكَبائِرِ الّتی وَعَد اللهُ عَلَیهَا النّارَ.
خوردن مال یتیم از گناهان کبیره است که خداوند بر آن وعدة آتش دوزخ داده است. (بحار، ج ٧٥، ص ٥)
٣٩ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:
إنَّ آكِلَ مالِ الیَتیمِ یَجیءُ یَومَ القِیامِة وَالنارُ تَلهَبُ فی بَطنِه حَتّی تَخرُجَ لهبُ النّارِ مِن فیه.
آن کس که مال یتیم را می‌خورد روز قیامت در حالی که آتش از درون او شعله‌ور و زبانه‌هایش از دهانش خارج می‌شود وارد محشر می‌گردد. (لئالی‌الاخبار، ج ٣، ص ١٨٤)
٤٠ـ امام موسی‌بن‌جعفر(ع):
لایُتْمَ بَعدَ احْتِلامٍ.
یتیم وقتی به سن بلوغ رسید دیگر عنوان یتیمی ندارد. (یتیم به او گفته نمی‌شود) (بحار، ج ٧٥، ص ٦)
